Kenmerkend voor de risico’s van het werken met gevaarlijke stoffen is dat de, vaak ernstige, lichamelijke gevolgen vaak niet altijd direct zichtbaar of merkbaar zijn. Soms duurt het jaren voor zij zich manifesteren, blootstelling aan asbest bijvoorbeeld, kan jaren later kanker veroorzaken. Het werken met vluchtige organische oplosmiddelen, die onder andere in verf, beits, lijm en ontvettingsmiddelen worden toegepast, kunnen schade toebrengen aan het zenuwstelsel en kan op termijn leiden tot OPS (organisch psychosyndroom, ook wel schilders ziekte genoemd). Werknemers zijn zich vaak niet bewust van de risico’s die zij lopen of onderschatten ze. Werkgevers én werknemers moeten daarom goed op de hoogte zijn van de gevaren van de stoffen waarmee zij werken. Het arbobesluit omschrijft de voorschriften die ervoor van toepassing zijn.
Registratieplicht gevaarlijke stoffen
Bij circa één op de drie bedrijven wordt met gevaarlijke stoffen gewerkt.
Bij het werken met gevaarlijke stoffen is de registratie van alle stoffen waaraan werknemers kunnen worden blootgesteld een verplicht onderdeel van de Risico-inventarisatie en -Evaluatie (RI&E).
Verplichtingen bij gebruik van gevaarlijke stoffen
In het kader van de arbowet, de wet milieubeheer en de REACH-wetgeving dienen alle bedrijven te beschikken over een actueel overzicht van alle gevaarlijke stoffen in het bedrijf. Vanuit wet- en regelgeving dienen verschillende gegevens bijgehouden te worden, waarbij de volgende stappen zijn doorlopen:
1. Inventariseren;
2. Beoordelen;
3. Maatregelen;
4. Borging.
Voor een gedegen registratie- en beoordelingssysteem ‘gevaarlijke stoffen’ zijn de stappen 1 en 2 van essentieel belang!
Inventarisatie van de gevaarlijke stoffen
Bij de eerste stap zal je de gegevens moeten inventariseren van alle stoffen die in de organisatie voorkomen. Dit zijn alle gevaarlijke stoffen die een organisatie (professioneel) gebruikt, produceert of doorgeeft aan klanten. Let daarbij ook op tussenproducten, mengsels en vrijgekomen stoffen, zoals lasrook. Deze gegevens haal je voornamelijk van de veiligheidsinformatiebladen (VIB’s). Deze worden per stof verstrekt door de fabrikant. Deze VIB’s dien je niet alleen aantoonbaar, maar ook actueel te hebben. De VIB’s zijn de basis voor het opzetten van een correct registratiesysteem: het register gevaarlijke stoffen.
Risicobeoordeling gevaarlijke stoffen
- Welke hoeveelheid van de stof wordt gebruikt of is aanwezig?
- In welke vorm komt de stof in de werksituatie voor?
- Wat is de blootstellingsroute?
- In welke mate wordt de stof op de werkplek verspreid?
- Is de blootstelling veelvuldig of langdurig, of slechts incidenteel of kortdurend?
- Zijn er veel of weinig mensen die in aanraking kunnen komen?
■ Richtlijnen gevaarlijke stoffen
Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die door hun eigenschappen of de omstandigheden waaronder ze voorkomen gevaar, schade of ernstige hinder voor mens, dier of milieu kunnen veroorzaken. De eisen die worden gesteld aan de opslag van deze gevaarlijke stoffen zijn in Nederland geregeld met de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen.
Men dient zich bij veilig opslaan van gevaarlijke (afval)stoffen o.a. te houden aan de daarvoor geldende PGS richtlijnen, zoals:
- onbevoegden mogen geen toegang kunnen krijgen
- in sommige situaties is ventilatie nodig
- bij calamiteiten behoren stoffen zo opgeslagen te zijn dat ze geen nevenschade kunnen veroorzaken
- bepaalde stoffen mogen niet bij elkaar opgeslagen worden
- brandgevaarlijke goederen dienen te worden opgeslagen in een brandwerende voorziening(en)
Risico’s van een gevaarlijke stof zijn vastgelegd in een veiligheidsinformatieblad voor die stof. Of vereenvoudigd beschikbaar in werkinstructiekaarten. Daarnaast zul je altijd een register voor de opgeslagen stoffen voorhanden moeten hebben. De inrichtingseisen voor opslagvoorzieningen kunnen soms heel complex zijn, daarvoor heb je veelal deskundig advies nodig. Het maken van een register en werkplekinstructiekaarten vereist ook de nodige kennis.
Veiligheidsadviseur gevaarlijke stoffen
In een aantal gevallen heb je een veiligheidsadviseur in je organisatie nodig. Houdt je je bezig met vervoer, opslag, los- en laadwerkzaamheden van gevaarlijke stoffen? Wij kunnen je daarin contractueel ondersteunen door inzet van een gediplomeerde veiligheidsadviseur!
■ Stoffenmanager
De blootstelling van de medewerkers aan stoffen dient conform een gevalideerde methode beoordeeld te worden. Voor het beoordelen van de blootstelling kan onder andere gebruik gemaakt worden van het instrument Stoffenmanager (erkend door de inspectie SZW). Voor alle werkplekken waar de stof gebruikt wordt dient een beoordeling van de blootstelling aan de stof plaats te vinden voor de inademing en/of opname door de huid. Het ‘register gevaarlijke stoffen’ is daarvoor het uitgangspunt. De stoffen met de hoogste risico’s dienen als eerste beoordeeld te worden. De prioritering van de beoordeling van deze risico’s vindt plaats op basis van de navolgende eigenschappen van de stof:
- Stoffen die als een CMR-stof geclassificeerd zijn;
- Stoffen die sensibiliserend zijn (R43/H317);
- Stoffen die makkelijk door de huid opgenomen kunnen worden (H-notatie);
- Stoffen die als gevaarlijke stof zijn geclassificeerd (WMS/GHS);
- Stoffen met een grenswaarde die gemakkelijk overschreden wordt;
- Stoffen die in grote hoeveelheden gebruikt worden;
- Stoffen waarmee men in direct contact komt.
Voor stoffen die niet geclassificeerd zijn als gevaarlijke stof hoeft in de meeste gevallen ook géén blootstellingscenario opgesteld te worden. Er zijn uitzonderingen, zoals stoffen die vrijkomen tijdens productieprocessen; bv. ozon (UV voorbehandeling), lasdampen, etc. Deze (proces)stoffen moeten tevens in het register worden vermeld en worden beoordeeld.
Beoordelen van de gevaarlijke stoffen met de Stoffenmanager
De Stoffenmanager is (gratis) software die werkgevers, werknemers en deskundigen uitgebreide informatie geeft over veilig werken met gevaarlijke stoffen en ondersteunt bij het opstellen van de RI&E. Uit ervaringen van gebruikers blijkt dat het juist invullen van de modules, zoals risicoprioritering en blootstellingsberekeningen, een omvangrijke klus is waarbij basiskennis van de stoffen is gewenst. De adviseurs van DION Arbo & Milieu begeleiden organisaties bij de implementatie van Stoffenmanager.
Meten is weten!
Afhankelijk van de situatie kunnen we diverse meetstrategieën inzetten om de blootstellingsrisico’s kaart te brengen. Neem vrijblijvend contact op voor meer informatie over onze advisering via telefoonnummer 0523 208 199 of stuur een e-mail naar info@dionarbomilieu.nl.